Co miał wspólnego gazda w cyfrowanych portkach, przekonujący na konferencji w Wersalu prezydenta Wilsona do polskich roszczeń terytorialnych, z węgierskim paniczem, który zaproszenie na własny pogrzeb rozsyłał telegramem? Obaj byli Spiszakami. Podobnie jak polsko-słowacki burmistrz Kieżmarku, który swoje miasto wprowadzał do Unii Europejskiej przez euroregion Tatry, Niemiec uciekający najpierw przed Wehrmachtem, a potem przed NKWD, czy słynna cygańska pieśniarka, na której koncerty schodzą się wielbiciele muzyki folkowej z całej Polski. Na Spiszu mieszkali obok siebie Węgrzy, Słowacy, Polacy, Niemcy, Rusini, Żydzi i Cyganie. Dlatego uważa się o nim, że jest krainą siedmiu kultur, sercem Europy Środkowej. Spiszacy twierdzą, że mówią „po nasymu”, choć dla każdego to co innego znaczy. Wielu do dziś uważa się przede wszystkim za tutejszych, ale są też tacy, którzy daliby się pokroić za to, że ich przodkowie od setek lat byli Polakami albo Słowakami. Ludwika Włodek od dzieciństwa przygląda się temu pogranicznemu tyglowi. Spędzała na Spiszu wakacje. Potem wracała tam jako badaczka i reporterka. Zebrała relacje zaskakujące i nieoczywiste, w których ideologia przeplata się z codziennością, a wielkie wojny z małymi ludzkimi dramatami. Oddała głos samym Spiszakom, tym urodzonym na arystokratycznych zamkach i tym w chłopskich chatach. Bogatym i biednym, wesołkom i ponurakom, kobietom i mężczyznom. Opowiadają jej o swoich trudnych wyborach i zawiedzionych nadziejach, miłościach i goryczy porażek. Wyłania się z tych historii fascynujący portret regionu, stosunków sąsiedzkich i uniwersalnych ludzkich namiętności, tych prywatnych i tych politycznych.

W wolnej Polsce dla Kaszubów walka o tożsamość się nie kończy – teraz to nie Niemcy patrzą na nich złym wzrokiem, a Polacy, którzy nie wiedzą, czego się po nich spodziewać. Piotr mieszka w Wolnym Mieście Gdańsku, ale to miejsce z roku na rok staje się coraz bardziej proniemieckie i antypolskie. Czy młody poeta Walerian pomoże mu się odnaleźć w nowej, trudnej rzeczywistości? Związek Eryki i Antona kwitnie, jednak czy przetrwa, gdy z niewoli niespodziewanie powróci mąż Eryki? Monika z synkiem próbują się zadomowić na Śląsku, a Anna staje przed trudnym wyborem – Marcus chce wyjechać z rodziną do Niemiec. Tymczasem lata mijają i rosną kolejne pokolenia Stoltmanów. Niełatwo będzie im odnaleźć szczęście w świecie, w którym coraz głębiej korzenie zapuszcza hitlerowska trucizna… [lubimyczytac.pl]

Bodźcem do napisania tej książki była, jak to często bywa, inna książka. Wiele lat temu natknąłem się na niewielki tomik wydany przez Miriam Hochberg - Mariańską, która w czasie okupacji pracowała w krakowskim oddziale "Żegoty" (Rady Pomocy Żydom). Mariańska, Żydówka o świetnej "aryjskiej" urodzie, działała w konspiracji, była bardzo odważna i na fałszywych papierach szczęśliwie przezyła lata okupacji. Po wojnie jako przedstawicielka Centralnego Komitetu Żydów w Polsce jeździła po kraju, wyszukując żydowskie dzieci oddane na przechowanie katolickim rodzinom lub instytucjom. Wiele z tych dzieci było już osieroconych albo też krewni czy rodzice, którzy przezyli wojnę, nie wiedzieli, gdzie ich szukać. Oczywiście, zarówno rodzicom, jesli pozostali przy zyciu, jak i działaczom żydowskich organizacji ogromnie zalezało na odnalezieniu i odzyskaniu zgubionych dzieci, co niekiedy okazywało się to bardzo skomplikowane (...).Mariańska z wielkim oddaniem poświęciła się podjętej pracy i jeszcze w 1947r., pod auspicjami Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej, wydała małą książeczkę zatytułowaną "Dzieci oskarżają", w której zebrała relacje o losach kilkunastu żydowskich dzieci ich wybawicieli, a w przedmowie napisała, że pośród bohaterskich Polaków ratujących te dzieci znaleźli się ludzie, którzy poprosili, aby nie ujawniała ich nazwisk. I dodała takie wyjaśnienie: "W tej książce w wielu zeznaniach wymieniane są nazwiska ludzi, którzy dzieci zydowskie ratowali, w innych uzyto tylko inicjałów. Dlaczego - jesli nazwiska są znane?Nie wiem, czy jakiś człowiek poza granicami Polski pojmie i zrozumie fakt, że uratowanie zycia ściaganemu przez zbrodniarza, bezbronnemu dziecu może okryć kogoś wstydem i hańbą lub narazić na przykrości". [okł.]

Wiek XX określa się niekiedy jako erę uchodźców. W Europie już na początku stulecia popłynęły fale uciekinierów przed czystkami etnicznymi towarzyszącymi powstawaniu i utrwalaniu się państwa homogenicznego. Pod koniec wieku główną przyczyną przymusowych migracji był upadek systemu komunistycznego. Między tymi dwoma cezurami przez Europę przemaszerowały miliony uchodźców, zesłańców i wygnańców. Jan M. Piskorski, profesor historii na Uniwersytecie Szczecińskim, napisał o nich fascynującą książkę, nie pominąwszy przy tym żadnego z najważniejszych ruchów migracyjnych XX wieku. Autor pokazał zjawisko wypędzenia nie tylko jak fakt historyczny i statystyczny, ale również, jako przedmiot przeżycia konkretnych osób, wplatając w dyskurs historyczny wątki biograficzne i wspomnieniowe. To właśnie w połączeniu z jego literackim talentem zadecydowało o wyjątkowości tej książki. [okładka]

Dramatyczne historie ludzi i społeczności, nierozwiązane sprawy i przemilczane tragedie, zbrodnia i poświęcenie, Kościół „złomny i niezłomny” - o tym pisze ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski w nowej książce „Żywa Historia”, która ukazuje mało znane fragmenty polskiej i europejskiej historii ostatniego stulecia...[okładka]